Pneumatologia Listu do Hebrajczyków

 

Pneumatologia Listu do Hebrajczyków

Wstęp

Warto spojrzeć na List do Hebrajczyków od strony jego teologii duchów, aniołów i Ducha Świętego.

Duchy posyłane przez Boga

Mówi List o Bogu Ojcu: „Do aniołów zaś powie: Aniołów swych czyni wichrami, sługi swe płomieniami ognia” (Hbr 1,7). Greckie słowo pneumata tłumaczy przez „wichry”. Oznaczałoby to, że Bóg może przemieniać anioły na materialne ruchy powietrza. Wydaje się to mało prawdopodobne. Apokalipsa świętego Jana ukazuje odmienny porządek rzeczy: „Potem ujrzałem czterech aniołów stojących na czterech narożnikach ziemi, powstrzymujących cztery wiatry ziemi, aby wiatr nie wiał po ziemi ani po morzu, ani na żadne drzewo” (Ap 7,1). To anioły mają władzę nad wiatrami, ukazanymi zresztą za pomocą greckiego rzeczownika anemos a nie pneuma.

Na szczęście, grecki tekst Hbr 1,7 dopuszcza inne tłumaczenie: „I do aniołów mówi: czyniący swoje duchy aniołami i płomienie ognia swoimi sługami”. Duchy stworzone przez Boga mogą być przez Niego posyłane i wtedy otrzymują nazwę aniołów, a płomienie ognia mogą Mu służyć. Ap 4,5 ukazuje taką sytuację: „I z tronu wychodziły błyskawice i głosy i gromy i siedem lamp gorzało przed tronem - to siedem duchów bożych”¹. To Boże duchy, prawdopodobnie chodzi tu o siedmiu aniołów Kościołów, do których Apokalipsa jest skierowana – są oni przedstawieni, w formie siedmiu płonących lamp.

Podobnie, w Hbr 1,14 autor mówi o aniołach: „Czyż nie są oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług², posłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie?”. Prawdopodobnie jest tu mowa o aniołach stróżach opiekujących się nami. Ps 34,7 mówi bowiem: „Anioł PANA otacza szańcem bogobojnych, aby ich ocalić”³ – bojaźń Boża otwiera człowieka na pomoc anioła.

Święty Tomasz pisze: „Człowiek za życia ziemskiego znajduje się jakby w drodze, po której winien zmierzać do niebieskiej ojczyzny. Na tej drodze grożą mu rozliczne niebezpieczeństwa tak od wewnątrz jak od zewnątrz, stosownie do słów psalmisty: „Na drodze, którą kroczyłem, ukryli sidło na mnie”. I dlatego jak ludziom wędrującym po niebezpiecznej drodze daje się ochronę (eskortę), tak i każdemu człowiekowi, jak długo pielgrzymuje na tej ziemi, bywa przydzielany anioł stróż. A kiedy dotrze do końca drogi, już nie będzie miał anioła jako stróża, ale będzie miał w królestwie niebieskim anioła wespół z nim królującego, zaś w piekle złego ducha karzącego”⁴. Tomasz uważa, że każdy człowiek ma anioła stróża od momentu narodzenia: „Orygenes powiada, że co do tego istnieją dwa poglądy: według jednych anioła przydziela się człowiekowi na stróża od chwili chrztu; według innych, od chwili narodzenia. To drugie zdania przyjmuje Hieronim - i słusznie. Dobrodziejstwa bowiem dawane człowiekowi przez Boga z tego tytułu, że jest chrześcijaninem, zaczynają się od chwili chrztu świętego, chodzi o takie, jak przyjmowanie eucharystii itp. Natomiast dobrodziejstwa, którymi Bóg obdarza człowieka jako mającego rozumną naturę, są mu świadczone od chwili, kiedy rodząc się otrzymuje takową naturę. I jak widać z powyższych, takim właśnie dobrodziejstwem jest stróżostwo czy ochrona aniołów. Stąd też zaraz od urodzenia człowiek ma anioła przydzielonego dla swojej ochrony”⁵. Wydaje się, że trzeba by jeszcze cofnąć się w czasie z momentem przydzielania anioła stróża – do momentu poczęcia człowieka – bo to wtedy już człowiek jest obdarzony swoją rozumną naturą.

Pomoc Ducha

„Jeśli bowiem objawiona przez aniołów mowa była mocna, a wszelkie przekroczenie i nieposłuszeństwo otrzymało słuszną zapłatę, jakże my unikniemy [kary], jeśli nie będziemy się troszczyć o tak wielkie zbawienie? Było ono głoszone na początku przez Pana, a umocnione u nas przez tych, którzy je słyszeli. Bóg zaś uwierzytelnił je cudami, znakami przedziwnymi, różnorakimi mocami i udzielaniem⁶ Ducha Świętego według swej woli” (Hbr 2,2-4). Brzmi to podobnie do Mk 16,19-20: „Po rozmowie z nimi Pan Jezus został wzięty do nieba i zasiadł po prawicy Boga. Oni zaś poszli i głosili Ewangelię wszędzie, a Pan współdziałał z nimi i potwierdził naukę znakami, które jej towarzyszyły”. Jezus umacnia nas w Duchu, przemienia nas, byśmy mogli właściwie o Nim świadczyć. Ważne jest też ostrzeżenie autora: „Jakże my unikniemy [kary], jeśli nie będziemy się troszczyć o tak wielkie zbawienie?” – wiele razy w Liście pojawia się ten element odpowiedzialności za łaski już otrzymane.

Duch ostrzega

Duch Święty prowadzi do posłuszeństwa wobec głosu Bożego: „Dlatego [postępujcie], jak mówi Duch Święty: Dziś, jeśli głos Jego usłyszycie, nie zatwardzajcie serc waszych jak w buncie, jak w dzień kuszenia na pustyni, gdzie kusili Mię ojcowie wasi przez wystawianie na próbę, chociaż widzieli dzieła moje przez czterdzieści lat. Rozgniewałem się przeto na to pokolenie i powiedziałem: Zawsze błądzą w sercu. Oni zaś nie poznali dróg moich, toteż przysiągłem w gniewie moim: Nie wejdą do mego odpoczynku” (Hbr 3,7-11). Los Żydów lekceważących Boga na pustyni (por. Lb 13-14), jest również dla nas ostrzeżeniem.

Rozdzielanie duszy i ducha

Słowo Boże prowadzi do pełnej prawdy o człowieku. Obrazowo stwierdza się, że jest zdolne do oddzielenie duszy od ducha ludzkiego, tego co związane z naszą materialnością od tego, co jest czysto duchowe: „Żywe bowiem jest słowo Boże, skuteczne i ostrzejsze niż wszelki miecz obosieczny, przenikające aż do rozdzielenia duszy i ducha, stawów i szpiku, zdolne osądzić pragnienia i myśli serca” (Hbr 4,12). Przed Bogiem nic się nie ukryje.

Nawrócenie

Stwierdza List: „Niemożliwe jest bowiem tych - którzy raz zostali oświeceni, a nawet zakosztowali daru niebieskiego i stali się uczestnikami Ducha Świętego, zakosztowali również wspaniałości słowa Bożego i mocy przyszłego wieku, a [jednak] odpadli - odnowić ku nawróceniu. Krzyżują bowiem w sobie Syna Bożego i wystawiają Go na pośmiewisko” (Hbr 6,4-6). Lekceważenie łask Bożych, darów Ducha Świętego jest bluźnierstwem wobec Ducha i według Jezusa nie będzie odpuszczone: „Dlatego powiadam wam: Każdy grzech i bluźnierstwo będą odpuszczone ludziom, ale bluźnierstwo przeciwko Duchowi nie będzie odpuszczone. Jeśli ktoś powie słowo przeciw Synowi Człowieczemu, będzie mu odpuszczone, lecz jeśli powie przeciw Duchowi Świętemu, nie będzie mu odpuszczone ani w tym wieku, ani w przyszłym” (Mt 12,31-32). Autor Listu mówi wręcz o apostatach: „Krzyżują bowiem w sobie Syna Bożego i wystawiają Go na pośmiewisko”. Mówi A. Vanhoye: „Stwierdza ono, że nie można odnowić apostatów ku nawróceniu, skoro ponownie krzyżują w sobie Syna Bożego i wystawiają Go na pośmiewisko (oba greckie czasowniki są w czasie teraźniejszym). Jak długo bowiem odrzucają swojego Zbawcę, tak długo nie mogą otrzymać zbawienia. Czyż nie jest to oczywiste? Autor nie mówi nic o sytuacji, w jakiej by się znaleźli, gdyby przestali wystawiać Syna Bożego na pośmiewisko. Z łatwością rozumiemy to przeoczenie: było ono potrzebne, aby upomnienia zawarte w tym tekście odniosły największy skutek”⁷.

Prowadzenie Ducha Świętego

Mówiąc o obrzędach Starego Przymierza, stwierdza: „Przez to pokazuje Duch Święty, że jeszcze nie została otwarta droga do Miejsca Świętego, dopóki istnieje pierwszy przybytek. To zaś jest obrazem czasu teraźniejszego, a składa się w nim dary i ofiary, nie mogące jednak udoskonalić w sumieniu tego, który spełnia służbę Bożą” (Hbr 9,8-9). Dopiero ofiara Chrystusa otwiera drogę do Boga: „Jeśli bowiem krew kozłów i cielców oraz popiół z krowy, którymi skrapia się zanieczyszczonych, sprawiają oczyszczenie ciała, to o ile bardziej krew Chrystusa, który przez Ducha wiecznego złożył Bogu samego siebie jako nieskalaną ofiarę, oczyści wasze sumienia z martwych uczynków, abyście służyć mogli Bogu żywemu” (Hbr 9,13-14). Jezus ofiarowuje się Ojcu w Duchu Świętym jako nieskalaną ofiarę.

Autorytet Ducha Świętego

Autor cytując proroka Jeremiasza powołuje się na autorytet Ducha Świętego: „Daje nam zaś świadectwo Duch Święty, skoro powiedział: Takie jest przymierze, które zawrę z nimi w owych dniach, mówi Pan: dając prawa moje w ich serca, także w umyśle ich wypiszę je. A grzechów ich oraz ich nieprawości więcej już wspominać nie będę” (Hbr 10,15-17). Prawo Ducha Świętego (por. Rz 8,2) daje moc do życia Jego natchnieniami.

Podobnie jak w rozdziale szóstym Listu, Autor ostrzega przed lekceważeniem Jezusa i Jego Ducha: „Jeśli bowiem dobrowolnie grzeszymy po otrzymaniu pełnego poznania prawdy, to już nie ma dla nas ofiary przebłagalnej za grzechy, ale jedynie jakieś przerażające oczekiwanie sądu i żar ognia, który ma trawić przeciwników. Kto przekracza Prawo Mojżeszowe, ponosi śmierć bez miłosierdzia na podstawie [zeznania] dwóch albo trzech świadków. Pomyślcie, o ileż surowszej kary stanie się winien ten, kto by podeptał Syna Bożego i zbezcześcił krew Przymierza, przez którą został uświęcony, i obelżywie zachował się wobec Ducha łaski” (Hbr 10,26-29).

Szacunek wobec Boga

Autor zachęca do posłuszeństwa wobec Boga, naszego wychowawcy: „Jeśli bowiem szanowaliśmy naszych ziemskich rodziców za to, że nas karcili, to tym bardziej bądźmy ulegli Ojcu duchów, aby osiągnąć życie!”⁸(Hbr 12,9). Według Lb 16,22, Bóg jest Stworzycielem ducha każdego z nas: „A oni upadli na twarz i rzekli: Najmocniejszy Boże duchów wszelkiego ciała, czyż gdy jeden zgrzeszy, przeciw wszystkim gniew twój srożyć się będzie?”⁹.

Duchy sprawiedliwych

„Ale przystąpiliście do góry Syjon i do miasta Boga żyjącego, do Jeruzalem niebieskiego i do rzeszy wielu tysięcy aniołów i do kościoła pierworodnych, co są zapisani w niebie i do Boga sędziego wszystkich i do duchów sprawiedliwych, doskonałych i do Jezusa, pośrednika Nowego Testamentu i do pokropienia krwią, która lepiej mówi, aniżeli Abel”¹⁰ (Hbr 12,22-24). Tekst mówi o duchach ludzi sprawiedliwych, którzy już są doskonali w niebie, z Jezusem.

Janusz Maria Andrzejewski OP

1 Tłumaczenie Wujka.

2 Dosłownie leiturgika pneumata, tzn. „służebne duchy”.

3 Edycja Świętego Pawła.

4 ŚW. TOMASZ Z AKWINU, ST Iª q. 113 a. 4 co.

5 ŚW. TOMASZ Z AKWINU, ST Iª q. 113 a. 5 co.

6 Grecki rzeczownik merismos oznacza „dzielenie, oddzielenie, rozdzielanie, udzielanie”.

7 A. VANHOYE, „List do Hebrajczyków”,Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego (Verbinum; Warszawa ²2001) 1608.

8 Edycja Świętego Pawła.

9 Tłumaczenie Wujka.

10 Tłumaczenie Wujka.

Pneumatologia Apokalipsy świętego Jana Apostoła

 

Pneumatologia Apokalipsy świętego Jana Apostoła

Apokalipsa świętego Jana Apostoła zawiera wiele ciekawych tekstów związanych z rzeczywistością duchową.

Siedem duchów

W wersecie Ap 1,4, mamy słowa: „JAN, siedmiu kościołom w Azji : Łaska wam i pokój od tego, który jest, i który był i który przyjdzie i od siedmiu duchów, stojących przed stolicą jego”¹. Prawdopodobnie termin „duch” oznacza w tym tekście anioła. List do Hebrajczyków tak przedstawia anioły: „Do któregoż z aniołów kiedykolwiek powiedział: Siądź po mojej prawicy, aż położę nieprzyjaciół Twoich jako podnóżek Twoich stóp. Czyż nie są oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług, posłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie?” (Hbr 1,13-14). Również Księga Tobiasza mówi o aniołach służących Bogu: „Ja jestem Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański” (Tb 12,15). Możliwe, że są to aniołowie siedmiu Kościołów i dlatego mają udział w Bożym błogosławieństwie udzielanym siedmiu Kościołom Azji.

Ten sam termin „siedem duchów” występuje w trzech kolejnych miejscach – Ap 3,1; 4,5; 5,6. W liście do anioła Sardes Jezus przedstawia się w sposób następujący: „Aniołowi zaś kościoła w Sardes napisz: To mówi ten, co ma siedem duchów bożych i siedem gwiazd: Znam uczynki twoje, że masz imię żyjącego, ale jesteś umarły”² (Ap 3,1). Możliwe, że termin „siedem duchów bożych” oznacza siedmiu aniołów siedmiu Kościołów, a termin „siedem gwiazd”, zgodnie z Ap 1,20³ jest tego symbolem.

W opisie wizji Boga, udzielonej Janowi mamy słowa: „I z tronu wychodziły błyskawice i głosy i gromy i siedem lamp gorzało przed tronem - to siedem duchów bożych”⁴(Ap 4,5). Siedmiu aniołów siedmiu Kościołów wstawia się za wiernymi swoich Kościołów przed tronem Bożym z ogromną, płomienną miłością.

Termin „siedmiu duchów” pojawia się również w opisie Baranka przychodzącego by otwierać zwój zapieczętowany siedmiu pieczęciami: „I widziałem: a oto w pośrodku tronu i czworga zwierząt i wśród starców Baranek stojący jakby zabity, mający siedem rogów i siedem oczu - to siedem duchów bożych, posłanych na całą ziemię”⁵ (Ap 5,6). Jezus ma do swojej dyspozycji siedem aniołów siedmiu Kościołów. Są one potężne – widzimy to w symbolu rogów i zdolne do wszechstronnego poznawania swoich Kościołów – jest to widoczne w symbolu oczu.

Wypełnienie Duchem

„W dzień Pana ogarnął mnie Duch i usłyszałem za sobą głos potężny jak dźwięk trąby, który mówił: To, co widzisz, opisz w księdze i prześlij do siedmiu Kościołów: do Efezu, Smyrny, Pergamonu, Tiatyry, Sard, Filadelfii i Laodycei”⁶ (Ap 1,10-11). Grecki termin egenomen en pneumati oznacza prawdopodobnie wypełnienie Duchem, umożliwiające Janowi wizję Syna Człowieka (por. Ap 1,13-20). Jest to działanie Ducha analogiczne do opisywanego przez proroka Ezechiela: „Wówczas podniósł mnie duch i usłyszałem za sobą odgłos ogromnego huku, gdy chwała Pańska unosiła się z miejsca, w którym przebywała. Ten ogromny huk to szum uderzających o siebie skrzydeł istot żyjących i odgłos kół obok nich. A duch podniósł mnie i zabrał. I poszedłem zgorzkniały, z podnieceniem w duszy, a mocna ręka Pańska spoczywała nade mną” (Ez 3,12-14).

Duch mówiący do Kościołów. Zwycięzca

W listach do siedmiu Kościołów odnajdujemy słowa: „Kto ma uszy⁷, niechaj posłyszy, co mówi Duch⁸ do Kościołów” (Ap 2,7.11.17.29; 3,6.13.22). Są to wspaniałe obietnice dla żyjących z Jezusem i dla Jezusa. Trzy razy (Ap 2,7.11.17) ta formuła poprzedza obietnicę dla zwycięzcy, a cztery (Ap 2,29; 3,6.13.22) pojawia się po obietnicy.

Chodzi tu o „ucho” duchowe, umożliwiające usłyszenie głosu Ducha – podobnie jak w Ewangelii Janowej, gdzie Jezus mówi do Nikodema o Duchu: „Duch tchnie, kędy chce, i głos jego słyszysz, ale nie wiesz, skąd przychodzi, i dokąd idzie; tak jest z każdym, który się narodził z Ducha”⁹ (J 3,8). Słyszymy głos Ducha w naszym sumieniu. To On obdarza prawdziwą wolnością tego, kto chce być Jemu posłuszny.

Jezus, gdy mówi o swoim Poprzedniku też mówi o słuchu duchowym: „Zaprawdę, powiadam wam: Między narodzonymi z niewiast nie powstał większy od Jana Chrzciciela. Lecz najmniejszy w królestwie niebieskim większy jest niż on. A od czasu Jana Chrzciciela aż dotąd królestwo niebieskie doznaje gwałtu i ludzie gwałtowni zdobywają je. Wszyscy bowiem Prorocy i Prawo prorokowali aż do Jana. A jeśli chcecie przyjąć, to on jest Eliaszem, który ma przyjść. Kto ma uszy, niechaj słucha!” (Mt 11,11-15). Niech rozumie, że trzeba przyjąć wielkie przesłanie Jana Chrzciciela!

Kim jest zwycięzca?¹⁰. Dobrą definicję zwycięstwa i zwyciężającego odnajdujemy w 1 J 5,4-5: „Wszystko bowiem, co z Boga zrodzone, zwycięża świat; tym właśnie zwycięstwem, które zwyciężyło świat, jest nasza wiara. A kto zwycięża świat, jeśli nie ten, kto wierzy, że Jezus jest Synem Bożym?”. Świat – to ludzie niewierzący w Jezusa – Syna Bożego, to ludzie żyjący duchem świata (por. 1 Kor 2,12), duchem odrzucającym wiarę, duchem prowadzącym do mamony (por. Mt 6,24). Dzięki życiu nadprzyrodzonemu otrzymanemu od Ojca w Duchu Świętym, możemy oprzeć się duchowi świata i wierzyć w Kościele w Jezusa – Syna Bożego – i to jest nasze podstawowe zwycięstwo.

Druga definicja zwycięstwa znajduje się w Ap 12,9-11: „Zrzucono więc wielkiego smoka, dawnego węża, nazywanego diabłem i szatanem. Ten, który zwodzi cały świat, został zrzucony na ziemię, a razem z nim zrzucono jego aniołów. I usłyszałem potężny głos mówiący w niebie: Teraz nadeszło zbawienie, moc i królowanie naszego Boga, i panowanie Jego Chrystusa, bo został zrzucony oskarżyciel naszych braci. On oskarżał ich przed naszym Bogiem w dzień i w nocy, lecz oni go pokonali dzięki krwi Baranka i dzięki słowu swojego świadectwa; i nie umiłowali swego życia - aż do śmierci”¹¹. List do Efezjan ostrzega: „W końcu bracia, wzmacniajcie się w Panu i w potędze siły jego, obleczcie się w zbroję bożą, abyście się mogli ostać wobec zasadzek diabelskich. Albowiem toczymy bój nie przeciw ciału i krwi, ale przeciwko książętom i władzom, przeciwko rządcom świata tych ciemności, przeciwko duchom nikczemnym na niebie” (Ef 6,10-12). Zwycięstwo nad tym strasznym oskarżycielem jest możliwe dzięki krwi Baranka, na którą zawsze możemy się powoływać. Eucharystia jest podstawowym narzędziem w walce o dobro, umacnia w życiu wewnętrznym.

Drugim środkiem prowadzącym do zwycięstwa jest świadectwo o Jezusie, ewangelizacja. List do Efezjan wymaga: „Weźcie też hełm zbawienia i miecz Ducha, którym jest słowo Boże”¹² (Ef 6,17). Słowo Boże, słowo Prawdy jest potężnym narzędziem w walce ze złem – ukazuje to na przykład obrona Jezusa w czasie Jego kuszenia na pustyni (por. Mt 4,1-11). Sam Jezus ukazuje duchową moc swoich słów: „Duch daje życie; ciało na nic się nie przyda. Słowa, które Ja wam powiedziałem, są duchem i są życiem” (J 6,63).

Trzeci element walki ze złem to samozaparcie – to o czym mówi Jezus: „Jeśli kto chce iść za mną, niech sam siebie zaprze, i weźmie krzyż swój, a naśladuje mnie. Kto bowiem chciałby zachować życie swoje, straci je, a kto by stracił życie swoje dla mnie, znajdzie je”¹³ (Mt 16,24-25). Ewangelia Janowa formułuje to nieco inaczej: „Kto miłuje duszę swą, straci ją; a kto nienawidzi duszy swojej na tym świecie, na życie wieczne zachowa ją”¹⁴ (J 12,25). Można to rozumieć na podstawie 1 J 2,15-17: „Nie miłujcie świata ani tego, co jest na świecie! Jeśli kto miłuje świat, nie ma w nim miłości Ojca. Wszystko bowiem, co jest na świecie, a więc: pożądliwość ciała, pożądliwość oczu i pycha tego życia nie pochodzi od Ojca, lecz od świata. Świat zaś przemija, a z nim jego pożądliwość; kto zaś wypełnia wolę Bożą, ten trwa na wieki”. Łatwo jest zdradzić Boga w imię miłości świata, czy siebie samego.

W Apokalipsie, w liście zaadresowanym do Kościoła w Efezie mamy słowa: „Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów. Zwycięzcy dam spożyć owoc z drzewa życia, które jest w raju Boga” (Ap 2,7). Jest to nadzieja na życie wieczne i brzmi podobnie do słów Jezusa na krzyżu: „Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju” (Łk 23,43).

Wobec wiernych Kościoła w Smyrnie Jezus mówi: „Zwycięzcy śmierć druga na pewno nie wyrządzi szkody” (Ap 2,11). Śmierć druga, to wieczne potępienie – tak można wnioskować na podstawie Ap 20,14: „A Śmierć i Otchłań wrzucono do jeziora ognia. To jest śmierć druga - jezioro ognia”. Jest to więc również obietnica życia wiecznego, obietnica obrony przed wiecznym potępieniem.

W Kościele w Pergamie Jezus mówi: „Zwycięzcy dam manny ukrytej i dam mu biały kamyk, a na kamyku wypisane imię nowe, którego nikt nie zna oprócz tego, kto [je] otrzymuje” (Ap 2,17). Manna może być symbolem Eucharystii, o której Jezus mówi: „Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie wieczne, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym. Ciało moje jest prawdziwym pokarmem, a Krew moja jest prawdziwym napojem. Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim” (J 6,54-56). Nowe imię może oznaczać radykalną przemianę człowieka pod wpływem łaski. 1 Sm 10,6 opisuje taką przemianą Saula: „ I przypadnie na cię Duch PAŃSKI, i będziesz prorokował z nimi, i odmienisz się w męża innego”¹⁵.

Do Kościoła w Tiatyrze Jezus mówi: „A zwycięzcy i temu, co czynów mych strzeże do końca, dam władzę nad poganami, a rózgą żelazną będzie ich pasł: jak naczynie gliniane będą rozbici - jak i Ja to wziąłem od mojego Ojca - i dam mu gwiazdę poranną” (Ap 2,26-28). Ewangelista dodaje: „Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów” (Ap 2,29). Jezus dzieli się swoją władzą, o której mówi po swoim zmartwychwstaniu: „Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi” (Mt 28,18).

O czynach chrześcijan Jezus mówi: „Wy jesteście światłem świata. Nie może się ukryć miasto położone na górze. Nie zapala się też światła i nie stawia pod korcem, ale na świeczniku, aby świeciło wszystkim, którzy są w domu. Tak niech świeci wasze światło przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie” (Mt 5,14-16). O Jezusie synu Maryi mówi Apokalipsa: „I porodziła syna - mężczyznę, który wszystkie narody będzie pasł rózgą żelazną. I zostało porwane jej Dziecię do Boga i do Jego tronu” (Ap 12,5). Jezus daje nam udział w swojej walce ze złem: „Wtedy przywołał do siebie dwunastu swoich uczniów i udzielił im władzy nad duchami nieczystymi, aby je wypędzali i leczyli wszystkie choroby i wszelkie słabości” (Mt 10,1). Sam Jezus, według Apokalipsy jest gwiazdą poranną: „Ja, Jezus, posłałem mojego anioła, by wam zaświadczyć o tym, co dotyczy Kościołów. Jam jest Odrośl i Potomstwo Dawida, Gwiazda świecąca, poranna” (Ap 22,16).

Jezus mówi: „Lecz w Sardes masz kilka osób, co swoich szat nie splamiły; będą chodzić ze Mną w bieli, bo są godni. Tak szaty białe przywdzieje zwycięzca, i z księgi życia imienia jego nie wymażę. I wyznam imię jego przed moim Ojcem i Jego aniołami” (Ap 3,4-5), a później Jan dodaje: „Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów” (Ap 3,6). Nieco dalej mamy wyjaśnienie symbolu białych szat: „A jeden ze Starców odezwał się do mnie tymi słowami: Ci przyodziani w białe szaty kim są i skąd przybyli? I powiedziałem do niego: Panie, ty wiesz. I rzekł do mnie: To ci, którzy przychodzą z wielkiego ucisku i opłukali swe szaty, i w krwi Baranka je wybielili” (Ap 7,13-14). Biała szata oznacza więc przejście przez prześladowania i uczestnictwo w ofierze Chrystusa. Księgę życia i ewentualne z niej wymazanie odnajdujemy w Wj 32,32-33: „ Przebacz jednak im ten grzech! A jeśli nie, to wymaż mię natychmiast z Twej księgi, którą napisałeś. Pan powiedział do Mojżesza: Tylko tego, który zgrzeszył przeciw Mnie, wymażę z mojej księgi”. Jezus obiecuje, że przyzna się do swoich uczniów: „Dlatego nie bójcie się: jesteście ważniejsi niż wiele wróbli. Do każdego więc, który się przyzna do Mnie przed ludźmi, przyznam się i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie” (Mt 10,31-32).

Jezus mówi do Kościoła w Filadelfii: „Zwycięzcę uczynię filarem w świątyni Boga mojego i już nie wyjdzie na zewnątrz. I na nim imię Boga mojego napiszę i imię miasta Boga mojego, Nowego Jeruzalem, co z nieba zstępuje od mego Boga, i moje nowe imię” (Ap 3,12). Przebywanie w tej świątyni jest przywilejem – nie wszyscy go dostępują: „ A nic nieczystego do niego nie wejdzie ani ten, co popełnia ohydę i kłamstwo, lecz tylko zapisani w księdze życia Baranka” (Ap 21,27). Podobnie: „Błogosławieni, którzy płuczą swe szaty, aby władza nad drzewem życia do nich należała i aby bramami wchodzili do Miasta. Na zewnątrz są psy, guślarze, rozpustnicy, zabójcy, bałwochwalcy i każdy, kto kłamstwo kocha i nim żyje” (Ap 22,14-15). Napisanie imienia Bożego oznacza nową łaskę, nowy typ przynależności do Boga. Podobnie imię miasta Bożego ma wiązać zwycięzcę z tym nowym miastem. Nowe, tajemnicze imię Jezusa jest wspomniane w Ap 19,12: „Oczy Jego jak płomień ognia, a wiele diademów na Jego głowie. Ma wypisane imię, którego nikt nie zna prócz Niego” i oznacza niewyrażalną Jego miłość do człowieka. Jan dodaje: „Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów” (Ap 3,13).

Do Kościoła w Laodycei Jezus mówi: „Zwycięzcy dam zasiąść ze Mną na moim tronie, jak i Ja zwyciężyłem i zasiadłem z mym Ojcem na Jego tronie” (Ap 3,21). Jezus mówi: „Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28,18-20). Zwycięzca ma udział w Jego władzy. Może nauczać, sprawować sakramenty, może z Jezusem i w Jego imię przezwyciężać dowolne zło. Jan dodaje: „Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów” (Ap 3,22). Listy są natchnione przez Ducha Świętego, który obdarza nadzieją na zwycięstwo.

Wizja w Duchu

Mówi Jan: „Potem miałem widzenie: Oto w niebie otworzyła się brama i głos, który słyszałem na początku - podobny do dźwięku trąby - przemówił do mnie: Wejdź tutaj, a pokażę ci, co potem musi się wydarzyć. Natychmiast ogarnął mnie Duch: Oto w niebie stał tron, a na tronie ktoś siedział”¹⁶ (Ap 4,1-2). Podobnie jak w Ap 1,10 autor wskazuje na przemieniające go działanie Ducha Świętego, który umożliwia mu widzenie nieba i tego, co się w nim znajduje.

Duch życia

W opowiadaniu o ewangelizacji dwóch świadków i o ich śmierci, pojawia się moment ich wskrzeszenia: „A po trzech i pół dniach duch życia z Boga w nich wstąpił i stanęli na nogi. A wielki strach padł na tych, co ich oglądali” (Ap 11,11). Termin „duch życia” po raz pierwszy pojawia się w opowiadaniu o ożywieniu wyschniętych kości w Ez 37,5: „To mówi Pan Bóg tym kościom : Oto ja wpuszczę w was ducha, i żyć będziecie”¹⁷. W greckim przekładzie LXX mamy termin pneuma zoes, to znaczy „duch życia” – podobnie jak w Ap 11,11. To Duch Święty ożywia. Jezus tak Go przedstawia: „Duch daje życie; ciało na nic się nie przyda” (J 6,63).

Błogosławieństwo dla umierających w Chrystusie

Mówi Apokalipsa: „A inny anioł, trzeci, przyszedł w ślad za nimi, mówiąc donośnym głosem: Jeśli kto wielbi Bestię, i obraz jej, i bierze sobie jej znamię na czoło lub rękę, ten również będzie pić wino zapalczywości Boga przygotowane, nierozcieńczone, w kielichu Jego gniewu; i będzie katowany ogniem i siarką wobec świętych aniołów i wobec Baranka. A dym ich katuszy na wieki wieków się wznosi i nie mają spoczynku we dnie i w nocy czciciele Bestii i jej obrazu, i ten, kto bierze znamię jej imienia. Tu się okazuje wytrwałość świętych, tych, którzy strzegą przykazań Boga i wiary Jezusa. I usłyszałem głos, który z nieba mówił: Napisz: Błogosławieni, którzy w Panu umierają - już teraz. Zaiste, mówi Duch, niech odpoczną od swoich mozołów, bo idą wraz z nimi ich czyny” (Ap 14,9-13 ). Ważne jest to spojrzenie Apokalipsy na los pośmiertny człowieka. „Już teraz” – jak podkreśla Duch Święty, ma sprawiedliwą odpłatę za wierność, lub niewierność Jezusowi. Ostrzeżenie dla niewiernych Jezusowi jest straszliwe.

Wszetecznica

Jan w Duchu Świętym jest przeniesiony w swoim duchu na wizję wymierzania sprawiedliwości wobec struktur ówczesnego zła: „I przyszedł jeden z siedmiu aniołów, którzy mieli siedem czasz i odezwał się do mnie, mówiąc : Chodź, pokażę ci potępienie wielkiej wszetecznicy, która siedzi nad wodami wielkimi, z którą nierząd uprawiali królowie ziemi i opili się winem jej nierządu mieszkańcy ziemi. I zaniósł mię w duchu na pustynię. I widziałem niewiastę, siedzącą na szkarłatnej bestii, pełnej imion bluźnierczych, mającej siedem głów i dziesięć rogów”¹⁸ (Ap 17,1-3). Obraz Bożej sprawiedliwości wobec potężnego i zorganizowanego zła jest zachętą do trwania przy Jezusie.

Duch proroctwa

„I mówi mi: Napisz: Błogosławieni, którzy są wezwani na ucztę Godów Baranka! I mówi mi: Te prawdziwe słowa są Boże. I upadłem przed jego stopami, by oddać mu pokłon. I mówi: Bacz, abyś tego nie czynił, bo jestem twoim współsługą i braci twoich, co mają świadectwo Jezusa: Bogu samemu złóż pokłon! Świadectwem bowiem Jezusa jest duch proroctwa” (Ap 19,9-10). Duch Święty jest podstawą proroctwa, to On obdarza tym charyzmatem, to On pierwszy świadczy o Jezusie: „Gdy jednak przyjdzie Pocieszyciel, którego Ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył o Mnie. Ale wy też świadczycie, bo jesteście ze Mną od początku” (J 15,26-27). Anioł ukazuje Janowi jego godność jako głoszącego Jezusa – jest to godność równa aniołom.

Wizja Jerozolimy

Jeden z aniołów unosi w duchu Jana, umożliwiając mu w ten sposób zobaczenie nowej Jerozolimy: „I przyszedł jeden z siedmiu aniołów, którzy mieli siedem czasz napełnionych siedmiu plagami ostatecznymi i odezwał się do mnie, mówiąc: Chodź, a pokażę ci oblubienicę, małżonkę Baranka. I zaniósł mię w duchu na górę wielką i wysoką i pokazał mi miasto święte Jeruzalem, zstępujące z nieba od Boga” (Ap 21,9-10). Jest to wizja Kościoła ukochanego przez Jezusa.

Duchy proroków

Tenże sam anioł ogłasza Janowi: „I rzekł mi: Te słowa wiarygodne są i prawdziwe, a Pan, Bóg duchów proroków, wysłał swojego anioła, by sługom swoim ukazać, co musi stać się niebawem” (Ap 22,6). Te słowa nawiązują do początku tej księgi, w którym mamy słowa: „Objawienie Jezusa Chrystusa, które dał Mu Bóg, aby ukazać swym sługom, co musi stać się niebawem” (Ap 1,1). Ciekawy jest tytuł: „Bóg duchów proroków”. Proroctwo zależy od Boga, dla którego jest ono niezwykle ważne, bo objawia wyzwalającą prawdę (por. J 8,32).

Słowo: „Niebawem” – en tachei powiększa napięcie oczekiwania na wydarzenia opisane w Apokalipsie. Jest to wezwanie do czujności podobne do słów Jezusa: „Czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny” (Mt 25,13).

Przyjdź!

„A Duch i Oblubienica mówią: Przyjdź! A kto słyszy, niech powie: Przyjdź! I kto odczuwa pragnienie, niech przyjdzie, kto chce, niech wody życia darmo zaczerpnie” (Ap 22,17). Może to być nawiązaniem do słów Jezusa: „W ostatni zaś wielki dzień święta stał Jezus, i wołał, mówiąc: Jeśli kto pragnie, niech do mnie przyjdzie a pije. Kto wierzy we mnie, jak mówi Pismo, z żywota jego rzeki wody żywej popłyną”¹⁹ (J 7,37-38). Oblubienicą jest według Apokalipsy 21,9-11 święte miasto Jerozolima: „I przyszedł jeden z siedmiu aniołów, co trzymają siedem czasz pełnych siedmiu plag ostatecznych, i tak się do mnie odezwał: Chodź, ukażę ci Oblubienicę, Małżonkę Baranka. I uniósł mnie w zachwyceniu na górę wielką i wyniosłą, i ukazał mi Miasto Święte – Jeruzalem, zstępujące z nieba od Boga, mające chwałę Boga. Źródło jego światła podobne do kamienia drogocennego, jakby do jaspisu o przejrzystości kryształu”. Wierzę, że jest to obraz naszego Kościoła. Duch Święty i Kościół wzywają Jezusa, by przyszedł. Jednocześnie spragnieni Ducha mogą Go od Jezusa otrzymywać.

Janusz Maria Andrzejewski OP

1 Tłumaczenie Wujka.

2 Tłumaczenie Wujka.

3 „Co do tajemnicy siedmiu gwiazd, które ujrzałeś w mojej prawej ręce, i co do siedmiu złotych świeczników: siedem gwiazd - to są Aniołowie siedmiu Kościołów, a siedem świeczników - to jest siedem Kościołów”.

4 Tłumaczenie Wujka.

5 Tłumaczenie Wujka.

6 Edycja Świętego Pawła.

7 Tak naprawdę 7 razy mamy us, a więc „ucho” – w liczbie pojedynczej. W tekście Ewangelii, natomiast, w Mt 11,15 – ota, czyli „uszy” – w liczbie mnogiej: „Kto ma uszy, niechaj słucha!”.

8 Użycie rodzajnika – to pneuma, sugeruje, że Jan mówi o Duchu Świętym.

9 Tłumaczenie Wujka.

10 W tekście greckim: ho nikon (por. Ap 2,11).

11 Edycja Świętego Pawła.

12 Przekład Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej.

13 Tłumaczenie Wujka.

14 Tłumaczenie Wujka.

15 Tłumaczenie Wujka.

16 Edycja Świętego Pawła.

17 Tłumaczenie Wujka.

18 Tłumaczenie Wujka.

19 Tłumaczenie Wujka.