Pneumatologia Drugiego Listu świętego Pawła Apostoła do Koryntian

 

Pneumatologia Drugiego Listu świętego Pawła do Koryntian

Drugi List świętego Pawła do Koryntian zawiera wiele ciekawych tekstów ukazujących Ducha Świętego.

Zadatek Ducha

Paweł przedstawia Boga, który w swojej dobroci umacnia nas w Duchu Świętym: „Ten zaś jest, co nas z wami utwierdza w Chrystusie i co nas pomazał – Bóg, on też na nas wycisnął pieczęć i dał zadatek¹ ducha w sercach naszych²” (2 Kor 1,21-22). On też nas namaszcza. Święty Jan tak to przedstawia: „I namaszczenie, któreście otrzymali od niego, niechaj w was trwa. I nie potrzebujecie, żeby was kto uczył, ale jak namaszczenie jego uczy was o wszystkim i jest prawdziwe, a nie jest kłamstwem; i jak nauczyło was, tak w nim trwajcie” (1 J 2,27). Jesteśmy też naznaczeni Jego pieczęcią: „W nim i wy, gdy usłyszeliście słowo prawdy (ewangelię zbawienia waszego), w niego też uwierzywszy, jesteście naznaczeni pieczęcią Ducha Świętego obiecanego” (Ef 1,13). W ten sposób łączymy się z Jezusem uwiarygodnionym pieczęcią Ojca: „Starajcie się nie o pokarm, który ginie, ale który trwa na życie wieczne, który wam da Syn Człowieczy; na nim bowiem Bóg Ojciec położył swą pieczęć” (J 6,27). Otrzymaliśmy zadatek Ducha, upewnienie, że dalej będziemy wzbogacani Duchem – teraz i po śmierci.

List Chrystusa

W trzecim rozdziale Listu, Paweł nawiązuje do historii Mojżesza, o którym pisze Księga Wyjścia: „I dał Pan Mojżeszowi, gdy skończył te mowy na górze Synaj, dwie tablice świadectwa kamienne, pisane palcem Bożym” (Wj 31,18). Paweł wspomina te kamienne tablice, ale wskazuje na nowość Nowego Przymierza: „Listem naszym jesteście wy, napisanym na sercach naszych, który znają i czytają wszyscy ludzie; oczywiście, że jesteście listem Chrystusowym, sporządzonym przez nas i napisanym nie atramentem, ale Duchem Boga żywego, nie na tablicach kamiennych, ale na cielesnych tablicach serca³” (2 Kor 3,2-3). List jest napisany w sercach Koryntian i w sercach ludzi prowadzących ich do wiary – Pawła i Tymoteusza. Duch Boga żywego jest autorem tego listu. Jego treścią jest nauczanie Jezusa Chrystusa, to, co w Liście do Galatów Paweł nazywa akoe pisteos – to znaczy nauczanie wiary jaką przyniósł Jezus i jakiej od nas wymaga.

Mówi o liście Chrystusowym – epistole Christu – zapisanym mocą Ducha w sercach ludzi słuchających Ewangelii. Jest to owoc jego ewangelizacji, pełna przemiana duchowa ludzi, którzy z pogaństwa przeszli do chrześcijaństwa – zgodnie z zapowiedzią Jezusa z momentu nawrócenia Pawła: „A ja rzekłem: Kto jesteś, Pannie? Pan zaś rzekł: Jam jest Jezus, którego ty prześladujesz. Ale podnieś się, a stań na nogi twoje; bo na to ci się ukazałem, aby cię ustanowić sługą i świadkiem tych rzeczy, któreś widział, i tych, które tobie objawię, wyrywając cię spośród tego ludu i spośród pogan, do których teraz ja cię posyłam, abyś otworzył im oczy, by nawrócili się z ciemności do światła i z mocy szatańskiej do Boga, żeby otrzymali odpuszczenie grzechów i dział między świętymi przez wiarę, która jest we mnie” (Dz 26,15-18).

Paweł wskazuje w ten sposób na realizację słów Boga wypowiedzianych do proroka Jeremiasza: „Oto dni nadchodzą, mówi Pan, i zawrç z domem Izraelskim i z domem Judzkim przymierze nowe; nie według przymierza, które z ojcami ich zawarłem w dzień, którego ująłem rękę ich, aby ich wywieść z ziemi Egipskiej, przymierze, które zgwałcili, a ja panowałem nad nimi, mówi Pan; ale to będzie przymierze, które zawrę z domem Izraelowym po owych dniach, mówi Pan: położę zakon mój we wnętrznościach ich i na sercu ich napiszę go, i będę im Bogiem, a oni będą mi ludem” (Jr 31,31-33). Nowe Przymierze Bóg umieszcza w mocy Ducha w ludzkich sercach.

Podobnie mówił Bóg do proroka Ezechiela: „I wyleję na was wodę czystą, i będziecie oczyszczeni od wszystkich nieczystości waszych, i od wszystkich bałwanów waszych oczyszczę was. I dam wam serce nowe i ducha nowego położę wpośród was, i wyjmę serca kamienne z ciała waszego, a dam wam serce mięsne. A ducha mego położę w pośrodku was i uczynię, że według przykazań moich chodzić, sądów moich strzec i czynić je będziecie” (Ez 36,25-27). Po oczyszczeniu przez chrzest święty otrzymujemy nowe serce, serce zdolne do miłości wobec Boga, bliźniego i siebie samego, a przede wszystkim otrzymujemy Ducha Świętego, w mocy którego możemy wypełniać wolę Bożą. Tak, jak kamienne tablice były zapisane palcem Bożym (por. Wj 31,18), tak w ludzkich sercach Duch Święty zapisuje słowo Boże.

Stare i Nowe Przymierze

„A dzięki Chrystusowi taka ufność w Bogu pokładamy. Nie żebyśmy uważali, ze jesteśmy w stanie pomyśleć coś sami z siebie, lecz [wiemy, że] ta możność nasza jest z Boga. On tez sprawił, żeśmy mogli stać się sługami Nowego Przymierza, przymierza nie litery, lecz Ducha; litera bowiem zabija, Duch zaś ożywia” (2 Kor 3,4-6). Paweł i Tymoteusz otrzymali od Boga zdolność do nowego myślenia, do służenia Nowemu Przymierzu.

Litera Starego Przymierza nie ożywia, a tylko uczy co jest dobre, a co złe, wskazuje na kary dla nieposłusznych temu Przymierzu, łącznie z karą śmierci w określonych przypadkach. Duch ożywia – zgodnie ze słowami Jezusa: „Duch daje życie; ciało na nic się nie przyda⁴. Słowa, które Ja wam powiedziałem, są duchem i są życiem” (J 6,63). Termin „ciało” – sarks, w tym wersecie, oznacza to co ludzkie – podobnie jak w J 3,6: „To, co się z ciała narodziło, jest ciałem, a to, co się z Ducha narodziło, jest duchem”. W rozmowie z Nikodemem, Jezus wskazuje na niewystarczalność tego co ludzkie do zbawienia – konieczny jest Duch, otrzymany przez nowe, duchowe narodzenie.

To, co ludzkie jest mało przydatne do rozumienia Eucharystii, do rozwoju życia duchowego. Termin „słowa” – ta remata – to nie dźwięki słów, tak szybko przemijające, ale to informacja zawarta w słowach – ona pozostaje w człowieku i w nim żyje – to tak jak Królestwo Boże, o którym Jezus mówi: „Zapytany przez faryzeuszów, kiedy przyjdzie królestwo Boże, odpowiedział im: Królestwo Boże nie przyjdzie dostrzegalnie; i nie powiedzą: Oto tu jest albo: Tam. Oto bowiem królestwo Boże pośród was jest” (Łk 17,20-21). To jest żywa rzeczywistość niematerialna, duchowa, o której Jezus mówi: „Słowa, które Ja wam powiedziałem, są duchem i są życiem”.

Paweł i Tymoteusz są sługami Ducha. Nowe Przymierze jest zapisane Duchem w ludzkich sercach. Jest darem Ducha, który w nas przebywa jak w swojej świątyni (por. 1 Kor 6,19) i który nas prowadzi prawem Ducha (por. Rz 8,2).

Duch Nowego Przymierza przemienia serca, umożliwia wierność Bogu. Mówi Paweł: „Teraz jednak dla tych, którzy są w Chrystusie Jezusie, nie ma już potępienia. Albowiem prawo Ducha, który daje życie w Chrystusie Jezusie, wyzwoliło cię spod prawa grzechu i śmierci” (Rz 8,1-2). Duch daje życie, daje moc do walki z pokusami i grzechami. Z Nim można przełamać wady.

Posługiwanie Ducha

„Lecz jeśli posługiwanie⁵ śmierci, utrwalone literami w kamieniu, dokonywało się w chwale, tak iż synowie Izraela nie mogli spoglądać na oblicze Mojżesza z powodu jasności jego oblicza, która miała przeminąć, to o ileż bardziej pełne chwały będzie posługiwanie Ducha! Jeżeli bowiem posługiwanie potępieniu jest chwała, to o ileż bardziej będzie obfitować w chwałę posługiwanie sprawiedliwości! Wobec przeogromnej chwały okazało się w ogóle bez chwały to, co miało chwałę tylko częściową. Jeżeli zaś to, co przemijające, było w chwale, daleko więcej cieszy się chwała to, co trwa” (2 Kor 3,7-11). Paweł mówi o posługiwaniu Staremu Przymierzu i o promieniowaniu twarzy Mojżesza i to nazywa chwałą Mojżesza. Nawiązuje w ten sposób do słów: „Gdy Mojżesz zstępował z góry Synaj z dwiema tablicami Świadectwa w ręku, nie wiedział, ze skóra na jego twarzy promieniała na skutek rozmowy z Panem” (Wj 34,29). Posługiwanie śmierci, potępieniu – to przesadne, retoryczne zwroty Pawła odnoszące się do Mojżesza i jego służby Panu. Bóg dał prawo Mojżeszowi, by prowadzić lud Izraela do zbawienia.

Posługiwanie Ducha, sprawiedliwości – to nasza praca w Duchu Świętym, by prowadzić ludzi do sprawiedliwości w Duchu Świętym. Twarz Mojżesza jaśniała od rozmowy z Panem, a my możemy być przemieniani przez Ducha – jego darami i charyzmatami. Termin „chwała” możemy rozumieć na podstawie J 2,11: „Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoja chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie”. Jezus przemienia wodę w wino – jest to znakiem Jego Boskiej wszechmocy i jest objawieniem Jego chwały – Jego charyzmatu mocy. „Chwała” jest więc objawieniem Bożej mocy w ludzkiej działalności.

Duch wolności

„A kiedy ktoś zwraca się do Pana, zasłona opada. Pan zaś jest Duchem, a gdzie jest Duch Pański - tam wolność. My wszyscy z odsłoniętą twarzą wpatrujemy się w jasność Pańską jakby w zwierciadle; za sprawa Ducha Pańskiego, coraz bardziej jaśniejąc, upodabniamy się do Jego obrazu” (2 Kor 3,16-18). Werset szesnasty nawiązuje do Wj 34,34: „Ilekroć Mojżesz wchodził przed oblicze Pana na rozmowę z Nim, zdejmował zasłonę aż do wyjścia. Gdy zaś wyszedł, opowiadał Izraelitom to, co mu Pan rozkazał” i sugeruje, że termin „Pan” trzeba w wersecie 2 Kor 3,17 interpretować jako „Bóg” – bo o Nim mówi Księga Wyjścia. W ten sposób otrzymujemy: „Bóg jest duchem” – podobnie, jak jest to powiedziane w J 4,24: „Bóg jest duchem: potrzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie”. Duch Boży jest zasadą wolności, umożliwia kontakt z Bogiem w prawdzie o Nim i o nas. Z odsłoniętą twarzą, bez zabobonnego lęku, odbijamy w sobie chwałę Pańską, przeobrażani przez ten sam obraz Jezusa z chwały w chwałę dzięki Duchowi Świętemu. To On uwalnia nas od paraliżującego strachu, to On umożliwia kontemplację Boga, to On nas upodabnia do Jezusa.

Duch wiary

„Cieszę się przeto owym duchem wiary, według którego napisano: Uwierzyłem, dlatego przemówiłem⁶; my także wierzymy i dlatego mówimy, przekonani, że Ten, który wskrzesił Jezusa, z Jezusem przywróci życie także nam i stawi nas przed sobą razem z wami” (2 Kor 4,13-14). Wiara, która jest owocem Ducha jest podstawą do ewangelizacji, do nauczania o zmartwychwstaniu.

Zadatek na wieczność

„Tak przeto teraz wzdychamy, pragnąc przyodziać sie w nasz niebieski przybytek, o ile tylko odziani, a nie nadzy będziemy. Dlatego właśnie udręczeni wzdychamy, pozostając w tym przybytku, bo nie chcielibyśmy go utracić, lecz przywdziać na niego nowe odzienie, aby to, co śmiertelne, wchłonięte zostało przez życie. A Bóg, który nas do tego przeznaczył, dał nam Ducha jako zadatek” (2 Kor 5,2-5). Paweł rozważając nad tajemnicą naszego zmartwychwstania zapewnia nas jednocześnie o Duchu, którego już otrzymaliśmy jako zadatek, gwarancję życia wiecznego.

Życie Pawła

„Nie dajemy nikomu żadnego zgorszenia, aby nie ganiono posługiwania naszego, ale we wszystkim okazujmy się jak słudzy boży w wielkiej cierpliwości, w utrapieniach, w niedostatkach, w uciskach, w chłostach, w więzieniach, w rozruchach, w pracach, w czuwaniach, w postach, w czystości, w umiejętności, w wielkoduszności, w łagodności, w Duchu Świętym, w miłości nieobłudnej, w słowie prawdy, w mocy bożej, przez broń sprawiedliwości po prawicy i po lewicy, przez chwałę i zelżywość, przez zniesławienie i dobrą sławę; jak zwodziciele, a prawdomówni, jak nieznani, a poznani, jak umierający, a oto żyjemy, jak karani, a nie uśmierceni, jak smutni, a zawsze weseli, jak ubodzy, a wielu wzbogacający, jak nic nie mający, a wszystko posiadający⁷” (2 Kor 6,3-10). Paweł mówiąc o swoim życiu pełnym doświadczeń i prześladowań wspomina i Ducha Świętego, w kontekście łagodności i miłości nieobłudnej.

Niebezpieczeństwo herezji

Mówi Paweł: „Obawiam się jednak, ażeby nie były odwiedzione umysły wasze od prostoty i czystości wobec Chrystusa w taki sposób, jak w swojej chytrości wąż uwiódł Ewę. Jeśli bowiem przychodzi ktoś i głosi wam innego Jezusa, jakiegośmy wam nie głosili, lub bierzecie innego ducha, któregoście nie otrzymali, albo inną Ewangelię, nie tę, którąście przyjęli - znosicie to spokojnie” (2 Kor 11,3-4). Paweł ostrzega Koryntian przed herezją, przed spokojnym przyjmowaniem innej ewangelii, innego Jezusa, innego ducha. Podobnie mówi bardzo kategorycznie do Galatów: „Ale gdybyśmy nawet my lub anioł z nieba głosił wam Ewangelię rożną od tej, którą wam głosiliśmy - niech będzie przeklęty! Już to przedtem powiedzieliśmy, a teraz jeszcze mówię: Gdyby wam kto głosił Ewangelię rożną od tej, która [od nas] otrzymaliście - niech będzie przeklęty!” (Ga 1,8-9).

Jedność Ducha

„Prosiłem Tytusa i wysłałem z nim brata. Czy Tytus was oszukał? Czyż nie postępowaliśmy w tym samym duchu? Czy nie tymi samymi śladami?” (2 Kor 12,18). Retoryczne pytania Pawła podkreślają jego duchową jedność z Tytusem.

Doksologia

Na zakończenie swojego Listu, Paweł życzy Koryntianom: „Łaska Pana Jezusa Chrystusa, miłość Boga i wspólnota Ducha Świętego niech będzie z wami wszystkimi. Amen⁸” (2 Kor 13,13). Łaska Jezusa i miłość Boga Ojca pozwalają nam łączyć się w Duchu Świętym z Bogiem i w ten sposób powstaje wspólnota z ludźmi.

Słowo „wspólnota” jest chyba najtrafniejszym przekładem greckiego rzeczownika koinonia. Chodzi o wspólnotową łączność z Trójcą Przenajświętszą, dzięki łasce Jezusa i miłości Boga Ojca. Ksiądz Wujek w swoim przekładzie używa terminu „społeczność”: „Co widzieliśmy i słyszeliśmy, opowiadamy wam, abyście i wy społeczność mieli z nami, a społeczność nasza była z Ojcem i z Synem jego Jezusem. I to wam piszemy, żebyście się radowali i radość wasza była pełna⁹” (1 J 1,3). Wulgata tłumaczy termin koinonia przez communicatio, a więc „użyczenie”. Święty Tomasz, w swoim komentarzu do 2 Kor mówi o udzielaniu Bożych darów przez Ducha Świętego¹⁰”.

Zakończenie

Przegląd miejsc 2 Kor, w którym występowało słowo pneuma doprowadziło nas do ciekawej refleksji nad rolą Ducha Świętego w nauczaniu świętego Pawła.

Janusz Maria Andrzejewski OP

1 Grecki rzeczownik pochodzenia hebrajskiego arrabon oznacza: „zadatek, porękę”.

2 Przekład Wujka.

3 Przekład Wujka.

4 Dosłownie: „na nic się nie przydaje” – uk ofelei uden.

5 Grecki rzeczownik diakonia ma znaczenia: „służenie, pomaganie, służba, usługa”.

6 Jest to aluzja do Psalmu 115,10, który w tłumaczeniu i w numeracji Wujka brzmi: „Alleluja! Wierzyłem, przetom mówił: A ja poniżony jestem bardzo! Ja rzekłem w uniesieniu moim: Każdy człowiek kłamca!”.

7 Tłumaczenie Wujka.

8 Przekład Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej.

9 Przekład Wujka.

10 TOMASZ Z AKWINU, Super II Cor., cap. 13 l. 3.